Η Συνέντευξη τύπου και επίσημη πρώτη παρουσίαση της νέας ψηφιακής παράστασης «Η Ιστορία της Γης» πραγματοποιήθηκε σήμερα Δευτέρα 15 Νοεμβρίου στις 12 το μεσημέρι στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου.

Πρόκειται για μία εντυπωσιακή παραγωγή που καθηλώνει τον θεατή και αξίζει να την παρακολουθήσουν όλοι. Η παράσταση ενδείκνυται για ηλικίες 10 ετών και άνω. Η προβολή γίνεται στον εντυπωσιακό θόλο του Πλανητάριου, που είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη με διάμετρο 25 μέτρα, ενώ το συνολικό εμβαδόν του αγγίζει το ένα στρέμμα (!)

Στα ΜΜΕ μίλησε ο Δρ. Μάνος Κιτσώνας, Διευθυντής του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου, ο οποίος ξεκινώντας την παρουσίασή του εξήγησε ότι «η επιλογή του θέματος δεν έγινε σε τυχαία χρονική στιγμή, αφού τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και η πανδημία κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου για το πολύ κοντινό μέλλον του πλανήτη μας».

«Η νέα αυτή παραγωγή του Ιδρύματος Ευγενίδου», όπωςείπε, «μας δίνει την ευκαιρία να αντλήσουμε εμπειρία μέσα από την γνώση του παρελθόντος και μας προσκαλεί σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο, στην ιστορία της Γης!

Γυρίζουμε πίσω σχεδόν 4.6 δισεκατομμύρια χρόνια και κάνουμε στάσεις στα μεγάλα και καθοριστικά γεγονότα. Πώς γεννήθηκε και πώς εξελίχθηκε η Γη μας στο πέρασμα του χρόνου; Πώς σχηματίστηκαν οι οροσειρές στην επιφάνειά της, αλλά και οι βαθιές τάφροι στον ωκεάνιο πυθμένα; Πώς προκαλούνται οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις; Και γιατί σήμερα η Αφροδίτη και ο Άρης είναι τόσο εχθρικοί στη ζωή, σε αντίθεση με τον πλανήτη μας; Φυσικές καταστάσεις και γεωλογικά φαινόμενα που προκαλούν δέος με το μέγεθος και την έκτασή τους «έφτιαξαν» τον πλανήτη μας έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Μέσα από την παράσταση γίνεται επίσης κατανοητό ότι  ενώ γνωρίζουμε ήδη πολλά, η προσπάθειά μας να διευρύνουμε τις γνώσεις μας για την γένεση και την εξέλιξη του Ηλιακού συστήματος συνεχίζεται». 

Συνεχίζοντας, ο Μάνος Κιτσώνας αναφέρθηκε στις καινοτόμες όσο και πρωτοποριακές τεχνικές ζωντανών γυρισμάτων που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά από το Ίδρυμα Ευγενίδου και αφορούν στην δημιουργία full dome videos με παρουσιαστή/αφηγητή τον ηθοποιό Άρι Γεροντάκη.

«Κι αν αυτό είναι κάτι πολύ απλό για μια τυπική κινηματογραφική προβολή, όταν περνάμε σε προβολή εικόνας σε έναν τεράστιο θόλο επιφάνειας σχεδόν ενός στρέμματος  και πολύ περισσότερο στην λογική του full dome, της κάλυψης δηλαδή του ημισφαιρικού θόλου με εικόνα, τότε τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα» εξήγησε.

«Κι όμως» συνεχίζει ο κος Κιτσώνας, «από σήμερα έχουμε την ιδιαίτερη χαρά να παρουσιάζουμε υψηλής ποιότητας τέτοιου είδους γυρίσματα ενσωματωμένα στις παραστάσεις μας στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου, ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα πλανητάρια στον κόσμο. Να σημειώσουμε μάλιστα ότι είναι ένα από τα πρώτα που εγκατέστησε προβολείς τεχνολογίας laser phosphor πριν λίγα χρόνια κι έτσι βελτίωσε σημαντικά την ποιότητα της εικόνας».

«Κι αν αυτοί είναι δύο από τους σημαντικούς παράγοντες που μετατρέπουν την προβολή σε μία εντυπωσιακή  εμπειρία», τονίζει ο Μάνος Κιτσώνας, «δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε και δύο ακόμη στοιχεία που βοηθούν ακόμη περισσότερο στην κατεύθυνση της εκλαΐκευσης της επιστήμης και της καλύτερης κατανόησης των επιστημονικών δεδομένων από μικρούς (άνω των 10 ετών) και μεγάλους».

«Στην παρούσα προβολή έγινε μεγάλη προσπάθεια και τελικά καταφέραμε να χρησιμοποιήσουμε μία πιο απλή και κατανοητή γλώσσα, που όμως δεν χάνει την ουσία της και την επιστημονική της βαρύτητα.

Και βέβαια σας θυμίζουμε ότι και αυτή η παραγωγή μας όπως και όλες μας οι παραγωγές τα τελευταία χρόνια συνοδεύονται με δύο βιβλία-οδηγούς σε ψηφιακή μορφή, που προσφέρονται για ελεύθερη–δωρεάν ανάγνωση και απευθύνονται τόσο στο σχολικό μας κοινό (εκπαιδευτικούς και μαθητές/μαθήτριες) αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο/η.

Ο πρώτος οδηγός, τον οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ, περιλαμβάνει περισσότερες χρήσιμες αναλυτικές πληροφορίες σε σχέση με αυτές που υπάρχουν στην παράστασή μας.

Ο δεύτερος οδηγός, τον οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ, απευθύνεται στο μαθητικό μας κοινό και περιλαμβάνει πιο απλουστευμένα στοιχεία, που θα τους είναι χρήσιμα τόσο για πιθανές σχολικές εργασίες όσο και για την προσωπική τους ενημέρωση. Και τους δύο οδηγούς έχει συγγράψει ο Δρ. Αλέξης Δεληβοριάς, Αστρονόμος του Ιδρύματος Ευγενίδου, που επίσης υπογράφει τα σενάρια, την επιστημονική επιμέλεια και τα κείμενα της αφήγησης στις παραγωγές του Nέου Ψηφιακού Πλανηταρίου».

Αναφερόμενος στην δημιουργική ομάδα της παράστασης, ο Μάνος Κιτσώνας πρόσθεσε: «Την σκηνοθετική επιμέλεια είχε ο Παναγιώτης Σιμόπουλος, ενώ ο Αναστάσιος Κατσάρης συνέθεσε την πρωτότυπη μουσική και επιμελήθηκε το sound design. Ο Ηλίας Μπαλντάς ήταν υπεύθυνος για την διεύθυνση φωτογραφίας, το compositing και το post processing των ζωντανών γυρισμάτων (VR 360 video, fulldome video, chroma key video). Σύμβουλος παραγωγής ήταν ο Διονύσης Σιμόπουλος».

Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση του ο Μάνος Κιτσώνας ευχαρίστησε το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας για την παραχώρηση των χώρων του για τις ανάγκες των γυρισμάτων.

Η ιστορία της Γης –Περίληψη

Η θεωρία που περιγράφει την προέλευση του Ηλιακού συστήματος έχει τις ρίζες της στην «νεφελοειδή υπόθεση», που πρώτος διατύπωσε ο Γερμανός φιλόσοφος ImmanuelKant (1724-1804) και ανέπτυξε περαιτέρω ο Γάλλος μαθηματικός και αστρονόμος Pierre-SimonLaplace (1749-1827) στη διάρκεια του 18^ουαιώνα. Η μετέπειτα εξέλιξη της θεωρίας αυτής οδήγησαν τους αστρονόμους στο συμπέρασμα ότι τα νέα άστρα γεννιούνται βαθιά μέσα στα παγωμένα και γιγάντια μοριακά νέφη αερίων και σκόνης, τα οποία με την επίδραση κάποιου εξωτερικού παράγοντα, όπως την έκρηξη ενός γειτονικού σουπερνόβα, διασπώνται σε μικρότερες και αργά περιστρεφόμενες περιοχές, κάθε μία από τις οποίες θα καταρρεύσει βαρυτικά, σχηματίζοντας το δικό της άστρο ή/και πλανητικό σύστημα.Αν και σε γενικές γραμμές η θεωρία αυτή είναι σωστή, η βαθύτερη κατανόηση συγκεκριμένων σταδίων στην εξέλιξη του Ηλιακού συστήματος, αλλά και συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των ουράνιων σωμάτων που εμπεριέχει, παραμένει προβληματική σε κάποια σημεία της. Η έρευνα, φυσικά, συνεχίζεται.

Όταν, ωστόσο, ο αρχέγονος ακόμη πλανήτης μας ξεπρόβαλε μέσα από το χάος του πρώιμου Ηλιακού συστήματος, πριν από σχεδόν 4,5 δισ. χρόνια, μεγάλο μέρος του παρέμενε σε ρευστή κατάσταση. Κάποια στιγμή, όμως, η επιφάνεια της Γης στερεοποιήθηκε. Έκτοτε, η όψη του πλανήτη μας μεταβάλλεται διαρκώς με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου. Το πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό περιγράφεται από την θεωρία των τεκτονικών πλακών, που στην σημερινή περίπου μορφή της διατυπώθηκε μόλις στα μισά του 20^ού αιώνα.

Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, ολόκληρη η εξωτερική στοιβάδα του πλανήτη μας, αποτελείται από ένα σχετικά άκαμπτο και συμπαγές στρώμα πετρωμάτων, την λιθόσφαιρα, η οποία αποτελείται από τον φλοιό και ένα μέρος του ανώτατου μανδύα. Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία, αλλά απαρτίζεται από επτά κύριες και δεκάδες μικρότερες λιθοσφαιρικέςή τεκτονικές πλάκες πετρωμάτων, οι οποίες στα όριά τους εφάπτονται ή/και επικαλύπτουν η μία την άλλη, όπως περίπου τα κομμάτια ενός γιγάντιου παζλ. Οι λιθοσφαιρικές πλάκες, «γλιστρώντας» αργά πάνω σε μία εύκαμπτη και παχύρρευστη στοιβάδα μερικώς λιωμένων πετρωμάτων, η οποία ονομάζεται ασθενόσφαιρα, ολισθαίνουν η μία παράλληλα με την άλλη, αποκλίνουν ή συγκλίνουν μεταξύ τους, εξαιτίας των κινήσεων του μάγματος που βρίσκεται κάτω απ’ αυτές και τις παρασύρει.Στην μετατόπιση των τεκτονικών πλακών, τέλος, οφείλεται η σεισμική και η ηφαιστειακή δραστηριότητα, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων παρατηρείται σε σχετικά στενές ζώνες, οι οποίες εντοπίζονται στα όρια των τεκτονικών πλακών, εκεί δηλαδή που οι τεκτονικές πλάκες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Σ’ αυτόν, λοιπόν, τον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, η τεκτονική δραστηριότητα, η διάβρωση των επιφανειακών πετρωμάτων από τα στοιχεία της Φύσης και οι ηφαιστειακές εκρήξεις «σβήνουν»τα παλαιότερα χαρακτηριστικά του, και στην θέση τους «σμιλεύουν» άλλα. Αυτό, ωστόσο, σημαίνει ότι οι παλαιότερες γεωλογικές ενδείξεις, που θα μπορούσαν να μας αποκαλύψουν με περισσότερες λεπτομέρειες το απώτερο γεωλογικό παρελθόν της Γης «καταστρέφονται». Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τα παλαιοντολογικά «ίχνη» της ζωής. Προφανώς, λοιπόν, όσο πιο πίσω πηγαίνουμε στον χρόνο, τόσο πιο δυσεύρετες γίνονται οι ενδείξεις αυτές και τόσο πιο αβέβαιη καθίσταται η γνώση μας.

Παρόλ’ αυτά, η ανάλυση των παλαιότερων γεωλογικών ευρημάτων και των αρχαιότερων απολιθωμάτων καταδεικνύει ότι οι πρώτες «ζωντανές» κυτταρικές μορφές έχουν ηλικία τουλάχιστον 3,5 δισ. ετών. Δεδομένου ότι η Γη σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,5 δισ. χρόνια, αυτό σημαίνει ότι το «θαύμα της ζωής» πρέπει να συνέβη το πολύ μέσα σε 1 δισ. χρόνια. Όμως, το πώς ακριβώς έγινε η μετάβαση από την απουσία της ζωής στην ζωή εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο ενδελεχούς έρευνας και έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ των επιστημόνων, και δεκάδες υποθέσεις έχουν προταθεί στην προσπάθεια να ερμηνευθεί το μεγάλο «άλμα» της ζωής.

Με αυτά τα δεδομένα, πώς θα είναι άραγε το μέλλον του πλανήτη μας; Καθώς η κίνηση των τεκτονικών πλακών θα συνεχίσει να μεταβάλλει το γήινο ανάγλυφο και στο μέλλον, σε δεκάδες εκατομμύρια χρόνια από σήμερα η επιφάνεια του πλανήτη μας δεν θα μοιάζει σε τίποτα με αυτήν που όλοι γνωρίζουμε. Όταν, όμως, η Γη αποβάλει και τα τελευταία ίχνη θερμότητας από το εσωτερικό της, η μετατόπιση των τεκτονικών πλακών θα σταματήσει για πάντα. Θα κατορθώσει άραγε να επιβιώσει η ζωή στην Γη μέχρι τότε; Προς το παρόν, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε.

Ήδη, όμως, η ζωή στην Γη αγωνίζεται να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον που κάθε μέρα υποβαθμίζεται όλο και πιο πολύ. Οι τεράστιες ποσότητες CO₂ και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ήδη απορρυθμίσει τον πλανητικό μας θερμοστάτη και η θερμοκρασία του πλανήτη μας αυξάνει επικίνδυνα. Και πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι ήδη συντελείται μία νέα μαζική εξαφάνιση των ειδών, που κι αυτή οφείλεται στην συστηματική υποβάθμιση του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο. Καθώς η καταστροφική μας επίδραση στο κλίμα και στο φυσικό περιβάλλον αυξάνει διαρκώς, οι δραματικές επιπτώσεις που έχει η αλόγιστη υπερεκμετάλλευση της Φύσης από τον άνθρωπο πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα. Αύριο ίσως να είναι πολύ αργά.

• Σημειώνεται ότι η νέα αυτή παραγωγή εντάσσεται στο πρόγραμμα του Πλανηταρίου από 19 Νοεμβρίου 2021 και προτείνεται για κοινό 10+. Μπορείτε να δείτε το πρόγραμμα προβολών του Πλανηταρίου εδώ.  
• Το Ίδρυμα Ευγενίδου τηρεί όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για την ασφάλεια των επισκεπτών και των εργαζομένων. Ενημερωθείτε αναλυτικά εδώ.
• Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό: €6, Μειωμένο: €4 (παιδιά, μαθητές, φοιτητές, στρατιώτες, πολύτεκνοι, άτομα άνω των 65 ετών, άνεργοι), Ομάδες (20+ άτομα): €4
• Διάρκεια: 40′
• Επόμενες προβολές: Παρ. 19 Νοεμβρίου, ώρα 19:15 – Σαβ. 20 Νοεμβρίου, ώρα 13:00 και 19:00 – Κυρ. 21 Νοεμβρίου, ώρα 13:00 και 19:00